Aşık Edebiyatı Nazım Biçimleri
Kategori : Türk Edebiyatı
AŞIK EDEBİYATI
Aşık, Türk halk edebiyatında, aşağı yukarı Xl. ve Xii. yy'ın başından beri görülen şair tipidir. Aşığın şairlik
gücünün, rüyasında pirinin sunduğu "aşık badesi "ni içmekle ve "sevgilisi"nin hayalini görmekle kazandığına
inanılır. Halk aŞığl sözünün yerine "halk ozanı" ifadesi de kullanılır. Halk aşıkları hemen her konuda eserler
bırakmışlardır. Bu ürünlerin önemli bir bölümü okuma yazma bilmeyen aşıklarca irticalen söylendiği için
unutulmuş, bir bölümü de cönklerde korunmuştur. Aşıkların söyledikleri şiirler yani halk şiirleri hece
ölçüsüne göre irticalen söylenir. Bu edebiyatın başlıca nazım biçimleri ve türleri şunlardır:
AŞIK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ
1- KOŞMA
Aşık edebiyatında en çok sevilen ve kullanılan nazım şeklidir. Dört dizeli bentlerden oluşur. Dörtlük sayısı 3-5 arasındadır. 11 'li hece ölçüsüyle (6 + 5 ya da 4+4+3 duraklı olarak) yazılır/söylenir. 4+3 ve 4+4 kalıbıyla söylenmiş koşmalar da vardır. Şair son dörtlükte mahlasını söyler. Uyak düzeni abab cccb dddb ... şeklindedir. İlk dörtlüğün uyak düzeni xbxb ya da aaab şeklinde de olabilir. Koşmalar genellikle Iirik konularda söylenir. Aşk, güzellik, tabiat, sevgi vb. konular işlenir. Koşmalar konularına göre güzelleme, koçaklarna, taşlama, ağıt gibi nazım türleri içerir.
ÖNEMLİ ŞAİRLER
- Köroğlu
- Pir Sultan Abdal
- Karacaoğlan
- Gevherı
- Erzurumlu Emrah
- Aşık Ömer.
Örn:
Sen bir ceylan olsan ben bir avcı
Avlasam çöllerde saz ile seni
Bulunmaz dermanı yoktur ilacı
Vursam yaralasam söz ile seni
Aşıık Veysel
2- SEMAİ
Aruzla ve heceyle yazılan, iki türlü semai vardır.
Heceyle yazılanlar koşmaya benzer. Tek fark dizelerin he ce sayısıdır. Semai sekizli kalıpla yazılır. Kendine özgü bir ezgiyle söylenir. Dörtlüklerden oluşur. Dörtlük sayısı 3-5 arasındadır. Uyak düzeni aynıdır. Sevgi, , Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir) güzellik, ayrılık ve doğa konularını işler.
ÖNEMLİ ŞAİRLERİ
- Karacaoğlan
- Erzurumlu Emrah
Örn:
Gönül gurbet ele varma
Ya gelinir ya gelinmez
Her dilbere meyil verme
Ya sevilir ya sevilmez
Erzurumlu Emrah
3- VARSAĞI
Toroslardaki Varsak (Avşar) boyunun özel bir ezgiyle söylediği türkülerden geliştirilmiş bir nazım biçimidir. Kendine özgü bestesi vardır. Epik şiirlerdir. Sert, yiğitçe bir söyleyişi vardır. Hayattan ve talihten şikayet gibi konular da işlenir. Hecenin B'li kalıbıyla yazılır. Genellikle "bre, bre hey, hey, be hey" gibi ünlem sözcüklerine yer verilir. Kafiyelenişi koşmayla aynıdır. Dörtlük sayısı 3-5 arasındadır.
ÖNEMLİ ŞAİRLERİ
- Dadaloğlu
- Karacaoğlan
Örn:
Yürü bre yalan dünya
Sana konan göçer bir gün
insan bir ekin misali
Seni eken biçer bir gün.
Karacaoğlan
4- DESTAN
Aşık şirinin en uzun nazım biçimidir. Anonim destanlardan farklıdır. Dörtlüklerden oluşur. Dörtlük sayısı konuya göre değişir. Kimi destanlarda yüzü geçer. Savaşlar, kahramanlıklar, ayaklanmalar, kıtlıklar, doğal afetler, salgın hastalıklar, eşkiya ve ünlü kişilerin serüvenleri, gülünç olaylar, toplumsal taşlama ve eleştiri, atasözleri, hayvanlar destanlara konu olur. Destan koşma gibi kafiyelenir: abab cccb dddb ... İlk dörtlüğün uyak düzeni: xbxb şeklinde de olabilir. Hecenin daha çok on birli kalıbıyla yazılır/söylenir. Sekizli kalıpla söylenenler de vardır. Destanların kendine özgü bir ezgisi vardır. Destanda da şair son dörtlükte mahlasını söyler.
ÖNEMLİ ŞAİRLERİ
- Seyrani
- Kayıkçı Kul Mustafa
- Aşık Ömer
Örn:
İptida Bağdatla sefer alanda,
Atladı hendeği geçti Genç Osman ,
Vuruldu sancaktar, kaptı sancağı,
iletti, bedene dikti Genç Osman. Eğerleyin kır atırnın ikisin.
Fethedeyim düşmanların hepisin.
Sabah namazında Bağdat kapısın
Allah Allah!'deyip açtı Genç Osman.
Kul Mustafa karakolda gezerken,
Gülle kurşun yağmur gibi yağarken
Yıkılası Bağdat seni döğerken,
Şehitlere serdar oldu Genç Osman.
Kayıkçı Kul Mustafa
Aşık Edebiyatı Nazım Biçimleri yazısı toplam 78185 defa okundu
 Sayfayı Yazdır  Arkadaşına Gönder
Bağlantılı Yazılar
|
Sık Kullanılanlara Ekle
Açılış Sayfası Yap